İşçinin fazla mesaisi denkleştirme usulü ile telafi edilebilir mi ? İş yaşamında belirli bir süre yoğun çalışan ancak bir süre çalışmaya ihtiyaç duyulmayan iş kollarında, işçi bir dönem üstüste fazla mesai yaparken bir dönem de çalışmasına dahi ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu durumda üstüste fazla mesai yapan işçinin çalışmadığı dönemler denkleştirme ile fazla mesai alacaklarına mahsup edilebilir mi ?
4857 sayılı İş Kanununun 41 inci maddesine göre haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılır. Anılan Yasanın 63 üncü maddesinde ise, “Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir” şeklinde kurala yer verilmiştir.
Bu kurala göre örneğin bir iş yerinde ay içinde 20 gün üstüste fazla mesai ile çalışan bir personel kalan 10 günde çalışmıyorsa fazla mesai alacağının hesabı nasıl olacaktır ?
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi'nin 10.09.2015 tarih ve 2014/11794 E ve 2015/25304 K sy kararında bu husus tartışılmıştır. Karara konu olan olaylarda;
Davacı vekili, davacının davalı şirkette 13/03/2007-15/01/2010 tarihleri arasında başsondör olarak çalıştığını, son ücretinin aylık net 5.350,00 TL olduğunu, işçilik haklarının ödenmemesi üzerine iş akdinin 15/01/2010 tarihinde davacı tarafından feshedildiğini iddia ederek; kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti, yıllık izin ücreti ve ödenmeyen ücret alacaklarının faiziyle birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili cevap dilekçesinde : davanın Z… Holding A.Ş ve Z… Enerji ve Elektrik Üretim A.Ş'ye ihbarının gerektiğini, davacının son ücretinin net 5.300,00 TL olduğunun işyerindeki çalışma sisteminin İş Kanunu kapsamında denkleştirme kurallarına uygun olarak 20 günlük çalışma sonrasında 10 günlük dinlenme şeklinde olduğunu, davacı ve diğer işçiler fazla çalışma yaptığında fazla mesai ücretinin ödendiğini, hafta tatili izinlerini kullandığını , yıllık izin ücreti alacağının bulunmadığını, işyerinden istifa ederek ayrılan davacının kıdem tazminatına hak kazanamayacağını savunarak davanın reddini talep etmiştir.
Mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararı, taraflar temyiz etmiştir.
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi'ne göre; İşçinin çalışmalarının denkleştirmeye tabi tutulması ve fazla çalışma ücretine hak kazanıp kazanamayacağı noktasında taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Somut olayda; davacının da kabulünde olduğu üzere işyerinde 20 gün fiilen çalışıldığı, 10 gün çalışılmadığı sabittir. Bu nedenle davacının talep ettiği fazla mesai alacağı hesabında, yukarıdaki ilkeler doğrultusunda, denkleştirme hususunun değerlendirilmemesi hatalıdır.
Ancak Günlük çalışma süresinin onbir saatten fazla olamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulmaması, onbir saati aşan çalışmalar için zamlı ücret ödenmesi gerekir.
gerekçeleri ile denkleştirme usulünün uygulanması gerekçesi ile yerel mahkemenin kararını bozmuştur.
—————————————————————–
SONUÇ
1- Haftalık 45 saati aşan mesai süreleri kural olarak fazla mesaidir.
2- Ancak işveren ile işçinin anlaşması durumunda denkleştirme uygulanabilir ve azami olarak iki aylık sürenin ortalaması haftalık 45 saati aşmıyorsa, bazı haftalarda 45 saatlik sürenin aşılması fazla mesai alacağı doğurmaz.
3- Ancak denkleştirme yapılıyor olsa bile günlük 11 saati ve gecede 7,5 saati aşan çalışmalar fazla mesai olup, denkleştirmeye dahil edilemezler ve fazla mesai alacaklarının ödenmesi gerekir.
Av. Eren Evren
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi