İş hayatında işverenler ile çalışanlar arasında bazen çalışma koşullarında bazen de günün gerektirdiği hayat şartları sebebi ile uyuşmazlıklar çıkabilmekte ve çalışanların protesto şeklinde görevinin yapılmaması gibi eylemlerde bulundukları görülmektedir. Çoğu zaman anlık sinir ve öfke ile bazen de birikmiş duyguların ortaya çıkması gibi sebepler ile meydana gelen tek seferlik protesto niteliğinde eylemler ile görevin yapılmaması derhal haklı fesih sebebi oluşturmayacaktır. Eylemlerin içeriğine ve şiddetine bakılmalı ve işyerindeki düzeni ne oranda etkilediği değerlendirilmelidir.
4857 sy İş Kanunu’nun, işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenleyen 25. Maddesinin II-h bendinde; İşçinin görevlerini hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi durumunda işveren; belirli veya belirsiz süreli iş akdini tek taraflı, bildirimsiz ve tazminat ödemeden haklı sebeple sona erdirebilecektir.
1475 sy mülga İş Kanunu’nda da, işçinin görevini yapmama halinde işverene haklı nedenle fesih imkanı tanınmıştır. Mülga yasada, işçinin görevini “tek seferde” yerine getirmeme durumu dahi iş akdinin haklı sebeple feshine yol açabilecek iken; şu an yürürlükte olan 4857 sy İş Kanunu; işverenin hatırlatmasına rağmen, işçinin görevini yerine getirmeme durumunda “ısrar etmesi” gerekmektedir. Yani işçinin verilen görevi yapmama hali, işverenin talimatı ile hatırlatılmasının ardından devam arz etmelidir.
İşveren, iş akdini feshetmeden önce hangi görevleri aksattığını ve nasıl yapması gerektiğini işçiye yazılı veya sözlü uyarılarda bulunmak suretiyle hatırlatmalıdır. Bu konuda hatırlatmanın yapıldığına ilişkin ispat yükü işverene aittir. İşverenin hatırlatmayı, işçiye yapacağı yazılı uyarılarla “hangi görevini aksattığını ve görevleri nasıl yerine getirmesi gerektiğini” belirtmesi, ispata yardımcı olacaktır.
Ancak işveren, yapılmayan görevlerin zaten işçinin görev tanımında ve iş akdinde yer aldığını ve işçinin bunları yapacağını bilmesi gerekmekte olduğunu ifade edemez. Yapılmayan görevler konusunda uyarılmayan işçinin iş akdi, söz konusu maddeye dayanarak haklı sebeple feshedilemeyecektir.
Ayrıca işveren tarafından çalışma koşullarının işçinin aleyhine olarak değiştirildiğini gösteren görevlendirmeler işçiyi yükümlü kılmayacağından, işçinin bu durumda görevini yerine getirmemesi hali işverene haklı fesih imkanı tanımayacaktır.
İşveren yaptığı uyarıdan sonra; işçiye, görevinin gereklerini yerine getirmesine imkan sağlayacak ölçüde belirli bir süre tanımalıdır. Ayrıca yapılan uyarıdan sonra işçinin, görevinin bir kısmını yerine getirmesi hali ise işverene doğrudan tek başına fesih hakkı vermemektedir. Bu durumun, maddede yer alan görevini yerine getirmesi kendisine hatırlatıldığı halde “ısrarla görevini yapmama” kapsamında olup olmadığı, somut olay bazında değerlendirilecektir.
Yapılan uyarıda, “görevinin gereklerini yerine getirmemesi halinde iş akdinin feshedileceği” hususunun ayrıca bildirilmesine gerek yoktur. Ancak işveren böyle bir bildirim de yaptıysa, işçi uyarıda belirtilenin haricinde yeni bir eylemde bulunmadıkça, önceki eylemlerine dayanarak iş akdi feshedilemeyecektir.
Konu Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 20.01.2020 tarihli ve 2016/11952 E. 2020/638 K. sy kararında tartışılmıştır. Yargıtay’ın gerekçeli kararından anlaşıldığı kadarı ile karara konu olaylarda;
Davacının 08:00-18:00 vardiyasında çalıştığı sırada amirlerinden izin istemiş ancak amirleri tarafından işlerin yoğun olması nedeniyle izin verilmemiştir. Davacı da bunun üzerine işinin başına dönmeyerek saat 16:,00 civarı işyerinde bulunan kantine giderek burada mesai bitimi olan 18:00’a kadar oturduktan sonra işyerini terk etmiş ve tek seferlik protesto gerçekleştirmiştir. Ancak İşveren de davacının iş akdinini haklı sebeple feshetmiştir.
Açılan kıdem ve ihbar tazminatı talepli alacak davasında;
Davacı; Davalıya ait işyerinde iş akdinin feshedildiği 14/10/2014 tarihine kadar çalıştığını, müvekkilinin mesai bitimine iki saat kala vardiya amirinden izin istemesi üzerine iş akdinin tek taraflı olarak feshedildiğini belirterek kıdem ve ihbar tazminatı talebinde bulunmuştur.
Davalı; Davacının iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
Yerel Mahkemece; toplanan delillere ve bilirkişi raporuna göre, davanın reddine karar verilmiştir
Kararı davalı vekili temyiz etmiştir.
Dosyayı inceleyen Yargıtay 9.Hukuk Dairesi’ne göre ise; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25’inci maddesinin (II) numaralı bendinin (h) alt bendinde izah edilen işçinin hatırlatıldığı halde görevlerini yapmamakta ısrar etmesinin yasal şartları oluşmamıştır.” gerekçesi ile karar bozulmuştur.
SONUÇ
- Tek seferlik protesto niteliğindeki eylemler ile görevin yapılmaması işverene derhal haklı fesih imkanı vermeyecektir.
- Ancak hatırlatıldığı halde görevini yapmayan işçi, işverenin yaptığı yazılı veya sözlü uyarılara rağmen görevini yapmamakta ısrar ediyorsa iş akdi bildirimsiz ve tazminatsız olarak haklı sebeple feshedilebilecektir.
- İşçinin görevini yerine getirmeme hali yapılan uyarılara rağmen süreklilik arz etmelidir. Yalnızca bir defa görevini yapmaması veya tek seferlik protesto gibi eylemlerde bulunması halinde iş akdi haklı sebebe dayalı olarak feshedilemeyecektir. İşveren yaptığı uyarıdan sonra; işçiye, görevinin gereklerini yerine getirmesine imkan sağlayacak ölçüde belirli bir süre tanımalıdır.
- İşçinin, görevini yapması konusunda uyarıldığına ilişkin ispat yükü işverene aittir.
- İşveren, yapılmayan görevlerin zaten işçinin görev tanımında ve iş akdinde yer aldığını ve işçinin bunları yapacağını bilmesi gerekmekte olduğunu ifade edemez. Yapılmayan görevler konusunda uyarılmayan işçinin iş akdi, söz konusu maddeye dayanarak haklı sebeple feshedilemeyecektir.
Stj. Av. Asena Ballı
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi
Not: Bu yazı Av. Eren Evren tarafından incelenerek yayına uygun bulunmuştur.