Parça başına çalışma, çalışma zaman dikkate alınmaksızın, yapılan işin parça olarak miktarının esas alındığı hizmet sözleşmesidir. Parça başına çalışmada işçinin belirli bir zaman içinde elde ettiği ücret, bu süre içinde çıkardığı parça ücretlerinin toplamından oluşur.
Burada esas olan, ücretin zaman esasına göre değil, çıkarılan parçaya göre verilmesidir. Peki işin zaman esasına göre olmaması, parça başı işlerde çalışanların fazla çalışma yapamayacağı anlamına mı gelmektedir? Fazla çalışma yapıldığı varsayımında, işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesabı nasıl yapılacaktır? İşte bu hafta inceleyeceğimiz Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2014/10808 E. 2014/20082 K. ve 04.11.2014 tarihli kararı, bu sorulara ışık tutuyor;
Davacı, davalı işyerinde istifçi olarak çalıştığını, iş akdinin davalı tarafından fabrika bakıma alındığı gerekçesi ile askıya alınıp, daha sonra diğer işçiler işe çağrıldığı halde kendisinin çağrılmaması suretiyle sonlandırıldığını ve götürü usulü çalıştığını bildirerek kıdem ve ihbar tazminatı ile fazla mesai, genel tatil ve yıllık izin ücreti alacaklarının tahsilini talep etmiştir.
Davalı, davacının fabrikadaki tadilat bittikten sonra işe çağrılmasına rağmen zam yapılmadığı gerekçesi ile işe başlamadığını ve başka bir alacağının da bulunmadığını bildirerek davanın reddini istemiştir.
Mahkeme, davanın kısmen kabulüne karar vermiştir. Karar temyiz edilmiş ve bunun sonucunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesi uyuşmazlık konusu üzerinde şu tespitleri yapmıştır;
Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır.
Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen durumlarda, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu şekilde bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin yüzde elli fazlası, fazla çalışma ücreti, yüzde yirmi beş fazlası ise fazla sürelerle çalışma ücretidir. İşçinin parça başı ücreti içinde zamsız kısmı ödenmiş olmakla, fazla çalışma ücreti sadece yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir.
Somut olayda davacı parça başı sistemi ile götürü usulle çalışmaktadır. Bunun anlamı işçinin ücretinin çalıştığı süre esas alınarak değil, yapmış olduğu iş miktarı esas alınarak hesaplandığıdır.
Yani işçiye, İş Kanununda belirtilen sürenin üzerinde yaptığı çalışmalar için normal mesai ücreti ödenmekte, fazla çalışmalarının karşılığı ödenmesi gereken %50 zamlı ücret ödenmemektir.
Dosyada bulunan bilirkişi raporunda, davacının fazla çalışma ücreti hesaplanırken bu hususa dikkat edilmeksizin davacının saat ücreti bulunarak buna %50 zam yapılmak suretiyle, yani normal ücretin %150'si fazla çalışma saati ile çarpılarak hesaplama yapılmıştır. Oysa işçi parça başı çalıştığından fazla çalışmalarının karşılığını normal mesai ücreti olarak zaten almıştır. Yapılacak iş, yukarıda açıklandığı şekilde hesaplanan fazla çalışma saatinin alınan normal ücretin %50'si ile çarpılmak suretiyle hesaplama yapmaktır. Mahkemece bu husus gözetilmeden, hatalı bilirkişi raporu hükme esas alınarak fazla miktara fazla mesai ücretine hükmedilmiş olması isabetsiz olup, bozma nedenidir.
SONUÇ
1- Parça başına çalışma, çalışma zamanı dikkate alınmaksızın, yapılan işin parça olarak miktarının esas alındığı hizmet sözleşmesidir.
2- Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde fazla çalışmanın hesabı şu şekilde yapılır; her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti tespit edilir. Bu da, fazla çalışma saatinin alınan normal ücretin %50'si ile çarpılmak suretiyle hesaplanır.
Av. Gözde Gökçe
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi