İş Davalarında Zorunlu Arabuluculuk- İş Mahkemeleri Yasa Tasarısı ile Gelen Değişiklikler

Daha önce de bu sitede bahsettiğimiz İş Davalarında Zorunlu Arabuluculuğun geleceğine ilişkin söylentiler artık tasarıya dönüştü ve  25.03.2016 tarihinde İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı görüşe sunuldu. Elbette her yeni kanun tasarısı gibi birçok eleştiriye konu oldu, bu eleştiriler sonrası tasarıda değişiklikler olması kuvvetle muhtemel. Peki ne getiriyor bu tasarı ve hangi maddeleri neden eleştiriliyor.

Tasarının zorunlu arabuluculuğa ilişkin getirdikleri ile İş Mahkemeleri Kanununda diğer yaptığı değişiklikleri ayrı ayrı ele alacağız. Öncelikle zorunlu arabuluculuk nedir ve nasıl işleyecek?

• Tasarıya göre öncelikle; bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi alacağı ile işe iade talebiyle açılacak davalarda, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunlu oluyor. Ancak bilinçli ya da unutulmak suretiyle, işverenin de işçi aleyhine açacağı davalarda arabuculuğa başvuru zorunluluğu getirilmemiştir.
• Taraflar elbette arabulucuyu serbestçe seçme ve arabuluculuk görüşmelerini diledikleri anda sonlandırma hakkına sahipler. Eğer bir arabulucu seçmemişlerse tasarı metninden anlaşıldığı kadarıyla adliyelerde kurulmuş olan Arabuluculuk Merkezleri bir arabulucu atayacaktır. Arabulucu, başvuruyu en fazla 3 hafta içinde sonlandırır, bir defaya mahsus bu süre 1 hafta uzatılabilir.
• Arabuluculuk ücreti aksi kararlaştırılmamışsa taraflarca eşit olarak ödenir anlaşamama durumunda ise ilk iki saatlik arabuluculuk ücreti hazine tarafından karşılanır. İki saati aşan kısım yine taraflarca aynı şekilde karşılanır. Ayrıca bir tarafın ödeyemeyeceği arabuluculuk ücreti için adli yardım talebinde de bulunulabilir.
• Bir taraf eğer geçerli bir mazeret göstermeksizin arabuluculuk görüşmelerine katılmazsa, bu husus son tutanakta belirtilir ve davada lehine karar verilmiş olsa bile, yargılama giderinin tamamını ödemeye mahkûm edilir. Bu madde, sadece arabuluculuğa başvurunun zorunlu tutulmayıp, tarafların masaya oturtulmasını sağlama anlamında olumlu bir maddedir.
• Bir diğer önemli husus,  Arabuluculuk Kanunu’nda da düzenlendiği gibi Arabuluculuk Bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.
• İşe iade davalarında işçi, fesih bildiriminden itibaren 1 ay içinde dava açmadan arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculukla anlaşılamaması halinde  son tutanağın imzalanmasından itibaren 2 hafta içinde dava açmak zorundadır. Arabulucuya başvurmadan açılan davaların da usulden reddi halinde kesinleşen red kararının tebliğinden itibaren de 2 hafta içinde arabulucuya başvurabilir. 
• Taraflar arabulucu huzurunda anlaştıklarında, işçinin işe başlatılma zamanı ve başlatmamanın sonuçları da belirlenir, belirlenmemişse de 1 ay içinde başvuru şartı aranmadan işveren işçiyi işe başlatır. Başlatmazsa da işçi mahkemeye başvurarak tazminat isteyebilir. Ancak bu düzenleme, arabuluculukla çözülmüş bir uyuşmazlığın yine mahkemeye taşınacak olması bakımından yerinde olmamıştır.
• Ayrıca arabulucu huzurunda anlaşılmadığı takdirde, işçi işveren arasındaki işe başlatmama ve boşta geçen süre hususunda yapılan sözleşmeler geçersizdir.
• Tasarıda en çok eleştirilen maddeleri ise şüphesiz “Arabuluculuk” un tanımı ve faaliyetleri maddeleri olmuştur çünkü maddelerde arabuluculuğun ruhuna aykırı bir şekilde ve iki kez vurgulayarak arabulucunun, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması halinde çözüm önerisi getirebileceği belirtilmektedir. Bu çok sakıncalı bir madde olup,  arabuluculuk sürecinde tarafların kendi çözümlerini kendilerinin üretmesi esastır.
• Tasarının diğer bir yenilik getiren maddesi ise gizlilik kuralına tarafların yanında görüşmelere katılan diğer kişileri de dahil etmesi olmuştur.
• Tasarı arabuluculukla ilgili başka bir kavramı da daha litaratürümüze eklemiştir ki o da “Uzman Arabulucu “ kavramıdır.  Sicile kayıtlı arabulucular arasında henüz uzman arabulucu olmayıp, Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından,  uzmanlığın neye göre belirleneceği de zannediyoruz yönetmelikle ya da başka yasal düzenlemelerle belirlenecektir.

• Arabuluculuk müzakerelerine tarafların yanında, avukatları, yasal temsilcileri ve Uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler katılabilir.
• Arabuluculuk müzakerelerine idare de üst yönetici tarafından belirlenen iki üye ile hukuk birimi amiri veya onun belirleyeceği bir hukuk müşavirinden oluşan komisyonun temsili ile katılabilir. 
• Bir arabulucunun en fazla 3 tane adalet komisyonu listesine kaydolabileceği de düzenlenmiştir.
• Yasa tasarısının getirdiği önemli bir yenilik de şudur. Hukukumuza göre iş mahkemesi kararlarının temyiz süresi tefhim ile başlayıp 8 gün iken tasarının 8 maddesinde bu kararlar için de temyiz süresinin tebliğ ile başlayacağı belirtilmiş ayrıca HMK’nın kanun yoluna ilişkin hükümlerinin iş mahkemesinde de uygulayacağı belirtilerek iş mahkemelerinde temyiz (İstinaf) süresini de 2 haftaya çıkartmış oluyor. (İstinaf Mahkemeleri çalışmaya başladığında)
• Ek3 madde zamanaşımı sürelerini düzenlemektedir.  Buna göre ; -Yıllık izin ücreti -1475 sayılı İş Kanunundan kaynaklanan kıdem tazminatı – İş sözleşmesinin bildirim şartına uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat – Kötüniyet tazminatı -5 inci maddede düzenlenen eşit davranma ilkesine aykırı davranılmasından kaynaklanan tazminatta zamanaşımı süresi iki yıldır. Zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Yukarıda da belirtildiği gibi işe iade talebiyle arabulucuya ve mahkemeye başvurulması halinde zamanaşımı süresi kesilir.

Tasarı kısaca bu yenilikleri getirmekte olup yasalaştığında yine yazılarımızda yer vereceğiz.

Arabulucu Yüksel Okyay Evren

             Okyay | Evren 

  Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi

          www.okyayevren.av.tr