İş Kanunu’nda işçilerin çalıştırılamayacağı günler, çalıştırıldığı takdirde işçinin onayının alınması gerektiği ve bu günlerde yapılan çalışmaların normal ücretlendirmeden farklı olacağı yasa ile korunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunun 44.maddesi gereği, Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.
Hafta tatili çalışması da keza kanundaki düzenlemeler gereği, çalışanların haftanın 6 iş günü çalışmış olmaları durumunda, 24 saat kesintisiz dinlenmelerinin sağlanması esastır.
Hafta tatiline hak kazanan işçinin çalışmadığı güne ilişkin ücreti, işverenler tarafından kendilerine herhangi bir çalışma karşılığı olmaksızın ödenmektedir. Günlük ücretle çalıştırılan işçilerin hafta tatili ücretleri, bir günlük ücretlerinin tutarına eşittir. Saatlik ücretle çalıştırılan işçilerin hafta tatili ücreti, bir saatlik ücretlerinin 7,5 ile çarpımı yoluyla hesaplanarak işverenler tarafından ödenecektir.
Bilindiği üzere; İş Kanunu’nun 41/4. Maddesinde; Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçinin isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabileceğine dair bir düzenleme vardır.
Peki bu düzenlemeye benzer olarak hafta tatili ve genel tatil çalışmasının karşılığı, ücretsiz izin verilerek ödenebilir mi?
Sorumuzun cevabı Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2015/4705 E. 2015/8540 K. sayılı ve 12/05/2015 tarihli kararında incelenmiştir;
Davacı; davalı uluslararası yük taşıma şirketinin İzmir Çeşme Limanından gönderdiği dorseleri İtalya’da, limandan alıp tırla götürülecek ülkeye bıraktığını, Türkiye’den direk Avrupa’ya seferlerinin de olduğunu, her ay sabit olarak asgari ücret aldığını, yurtdışında bulunduğunda aylık 1340 Euro harcırah aldığını, iş akdini ücretinin ödenmemesinden dolayı haklı sebeple feshettiğini beyan ederek kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti, ücret alacağı, hafta tatili ücreti, bayram ve genel tatil ücreti, fazla çalışma ücreti alacağının faizi ile davalıdan tahsilini istemiştir.
Davalı; davacının 30.11.2011 tarihli dilekçesi ile istifa ettiğini ve davalıyı ibra ettiğini, davacının bütün ücretlerinin ödendiğini beyanla davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Karar temyiz edilmiştir.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi;
Tır şoförünün yurt dışında olduğu sırada bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığının yazılı delil veya tanık beyanları ile ispatı mümkündür. Tanık beyanları ile kanıtlanan bu tür çalışmalarda pasaport ve benzeri yurda giriş çıkış kayıtları üzerinden inceleme yapılmalı ve işçinin yurt dışında olduğu süreye rastlayan bayram ve genel tatil günleri için hesaplamaya gidilmelidir.
Davacıya bu çalışmalarının karşılığında ücretsiz izin verilmiştir. Genel tatil günü çalışması karşılığı ücretsiz izin verilmesinin kabulü mümkün değildir. Davacının yurda giriş çıkış yaptığı tarihlerde genel tatillere gelen günler ve ayrıca yurt dışında bulunduğu tarihlere gelen genel tatiller yönünden hesaplama yapılması gerekirken tüm genel tatillerde çalıştığının kabulüyle hesaplama yapılması hatalıdır.
4857 Sayılı İş Kanununun 46. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, çalışılmayan hafta tatili günü için bir iş karşılığı olmaksızın işçinin ücreti tam olarak ödenir. Hafta tatilinde çalışan işçinin ücretinin nasıl hesaplanacağı yasalarda düzenlenmemiş ise de, Dairemizce hafta tatilinde yapılan çalışmanın fazla çalışma sayılacağı, buna göre ücretin yüzde elli zamlı ödenmesi gerektiği görüşü benimsenmiştir. Buna göre hafta tatilinde çalışılmışsa, çalışma karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak ödenmelidir. Şu hale göre çalışılan hafta tatilinin ücreti iki buçuk yevmiye olmalıdır.
Hafta tatili ücretleri çalışılan dönem ücreti üzerinden hesaplanır. Son ücrete göre hesaplama yapılması doğru olmaz. Bu durumda hafta tatili ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli değildir. İstek konusu dönem içinde işçi ücretlerinin miktarı da belirlenmelidir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak bilinmeyen ücretin buna göre tespiti de Dairemiz tarafından kabul görmektedir. Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemlerde toplu iş sözleşmesinden yararlanması gibi durumlarda, bilinen son ücretin asgari ücrete oranının geçmiş dönemler yönünden dikkate alınması doğru olmaz. Bu gibi hallerde, ilgili meslek kuruluşlarından bilinmeyen dönemler için ücret araştırması yapılmalı ve dosyadaki diğer deliller birlikte değerlendirmeye tabi tutularak sonuca gidilmelidir.
Somut olayda; banka kayıtlarından davacıya 10.03.2010 tarihli 614.84 TL Şubat ayı maaş ödemesi dışında iş avansı adı altında 09-13-15-21-25-29.01.2010, 01-03-11-15-18-22-24-.02.2010, 02-04-06-10.03.2010 tarihlerinde ödemeler yapıldığı görülmektedir. Davacının harcırahının Euro olarak ödendiği gözetilerek bu ödemeler değerlendirilerek yapılan değerlendirmeye göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile karar verilmesi hatalıdır.
SONUÇ
4857 sayılı İş Kanunun 44.maddesi gereği, Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.
İşçinin hafta tatili ve genel tatil günlerinde çalıştığı varsayımında, işçiye bu çalışma karşılığı ücretsiz izin verilerek ödeme yapılması mümkün değildir.
Av. Gözde Gökçe
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi