Gece Çalışması ve Fazla Mesai

“7,5 Saati Aşan Gece Çalışmaları, Fazla Mesai Olarak Kabul Edilebilir mi ?”

Günlük çalışma hayatında işçilerin özelikle bazı işlerde gece çalıştırılmaları, bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak gece çalışmasının bazı zorlukları olduğu da ortadadır.

Kural olarak çalışma, günün gündüz döneminde günlük çalışma süresine göre yapılır. Bununla birlikte, işyerinin gerekleri, işin niteliği, günlük çalışmanın, gece yapılmasını gerektirebilir. Nitekim faaliyetin devamlılığının esas olduğu, bu nedenle yirmi dört saat faaliyet göstermesi gereken işyerlerinde günlük çalışmanın gece dönemini de içermesi ve işçilerin postalar halinde dönüşümlü olarak gece çalıştırılması söz konusu olabilmektedir.

Bu sebeplerle iş hukukunda “gece çalışması” ve buna bağlı olarak “gece çalışma süresi” kavramları ortaya çıkmıştır. Gece çalışması, günlük normal çalışma bağlamında bir çalışma olduğundan çalışma sürelerine ilişkin genel rejim içinde yer almakla birlikte, işçilerin korunması amacıyla özel bir takım kuralların kabulü zorunlu olmuştur.

İş Kanununa göre, çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir. (İşK.m.69 f.1) Hükümdeki tanımdan, gece döneminin başlangıç ve bitiş zamanlarının farklı şekilde belirlenebileceği ve devam süresinin de 11 saati aşmamak koşulu ile değiştirilebileceği sonucu çıkmaktadır.

4857 Sayılı İş Kanunu, gece çalıştırılacak işçiler bakımından işverene bazı yükümlülükler getirmiştir. Buna göre, işçiler gece döneminde çalıştırılmaya başlamadan önce sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu alınacak sağlık raporu ile belgelenmelidir. Ayrıca gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilmelidir.

Gece çalışması, mesleki ve fizyolojik nitelikte risklere ortam hazırlaması, işçinin sağlığını bozması, aile başta olmak üzere sosyal çevreden kopmaya yol açması, kişiliğin oluşumu ve gelişimini olumsuz etkilemesi gibi nedenlerle 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin sanayie ait işlerde gece çalıştırılması yasaklanmış; 18 yaşını doldurmuş, kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılması için özel düzenlemeler öngörülmüştür. Gece çalıştırma yasağı, bu sınırlamalar dışında kalan işlerin yapıldığı işyerlerinde ve bu arada hastane, dispanser, eczane, lokanta, otel gibi yerlerle, sinema, tiyatro gibi eğlence yerleri için söz konusu değildir.

Peki, işçilerin gece çalışmalarında bir süre sınırı var mıdır? Gece çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılabilir mi?Cevap olumlu ise bunun şartları nelerdir?

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 01.07.2013 tarihli ve 2013/3898 E. ve 2013/12354 K. sayılı kararında bu konu incelenmiştir;

Davacı, işçilik alacaklarının ödenmemesi nedeniyle iş akdinin haklı nedenle kendisinin sona erdirdiğini beyanla kıdem tazminatının ve fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ve ulusal bayram genel tatil ücret alacaklarının ödetilmesini istemiştir.

Davalı, davacının iş akdini kendisinin feshettiğini işyerinde 20 gün çalışıp 10 gün izin kullandıklarını bu nedenle alacağının bulunmadığını savunarak, davanın reddini talep etmiştir.

Mahkemece, kıdem tazminatı ile ulusal bayram genel tatil ücreti ve hafta tatili ücretinin davacıya ödenmesine, fazla mesai talebinin reddine karar verilmiştir. Kararı davalı vekili temyiz etmiştir. Gece çalışma süresi sebebiyle fazla mesai ödenip ödenmeyeceği konularında taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.

 

Kararı inceleyen Yargıtay 7. Hukuk Dairesi;

-İşçilerin gece çalışmaları günde 7.5 saati geçemez. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur.

-Gece çalışmaları yönünden, haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir.

Somut olayda, mahkemece davacının 20 gün çalışıp 10 gün izin yapması nedeniyle haftalık çalışma saatlerinin sınırların altında kaldığından bahisle fazla mesai ücreti alacağı bulunmadığına karar verilmiştir. Ancak dinlenen tanıkların “Vardiyanın birisi akşam 19.00 da başlayıp sabah 07.00’de biterdi” yönündeki beyanlarından davacının gece vardiyasındaki çalışma süresinin yasal sınır olan 7.5 saatin üstünde olduğu anlaşılmaktadır.

Günlük 7.5 saati aşan gece çalışmalarının fazla çalışma olarak kabulü ile hesap yapılması gerekirken mahkemece hatalı değerlendirme ile fazla mesai ücreti alacağı talebinin reddi isabetsiz olup bozma nedenidir.

---

 

SONUÇ

İşyerinin gerekleri, işin niteliği vb nedenlerle çalışmanın gece yapılması gerekebilmektedir.

İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Gece süresinde zorunlu nedenlerde ve/veya olağanüstü hallerde bu sınır aşılabilmektedir.

Yasal sınır olan 7,5 saatin üzerindeki gece çalışmaların fazla çalışma olarak kabulü gerekmektedir.