Kural olarak çalışma, günün gündüz döneminde günlük çalışma süresine göre yapılır. Bununla birlikte, işyerinin gerekleri, işin niteliği, günlük çalışmanın, gece yapılmasını gerektirebilir. Nitekim faaliyetin devamlılığının esas olduğu, bu nedenle yirmi dört saat faaliyet göstermesi gereken işyerlerinde günlük çalışmanın gece dönemini de içermesi ve işçilerin postalar halinde dönüşümlü olarak gece çalıştırılması söz konusu olabilmektedir.
Peki nedir bu gece çalışması?
İş Kanununa göre, çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir. (İşK.m.69 f.1) Hükümdeki tanımdan, gece döneminin başlangıç ve bitiş zamanlarının farklı şekilde belirlenebileceği ve devam süresinin de 11 saati aşmamak koşulu ile değiştirilebileceği sonucu çıkmaktadır.
4857 Sayılı İş Kanunu, gece çalıştırılacak işçiler bakımından işverene bazı yükümlülükler getirmiştir. Buna göre, işçiler gece döneminde çalıştırılmaya başlamadan önce sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu alınacak sağlık raporu ile belgelenmelidir. Ayrıca gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilmelidir.
Gece çalışmasını açıklar nitelikleki Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2016/16265 E. 2016/17649 K. Sayılı 14.06.2016 tarihli kararını inceleyelim;
Davacı vekili, müvekkilinin fazla mesai ücreti, genel tatil ücreti alacaklarının tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Davalı vekili, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Karar taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesine göre;
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışılan günler yönünden günlük fiili çalışma süresi 14 saat kabul edildiğinden, bunun 11 saati aşan 3 saati fazla çalışmadır.
Somut olayda, dosya içeriğinden, davacının hafta sonuna denk gelen nöbetlerinde 24 saat esasına göre çalıştığı anlaşılmaktadır. Yukarıda değinilen ilke doğrultusunda, fazla mesai ücreti hesaplanırken, sadece 24 saat çalışılan günler için günde 3 saat fazla mesai hesaplanması gerekirken, belirtilen günler için 9 saat fazla mesai yapıldığının kabulüyle fazla mesai ücretinin hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinde çalışma hayatında gece en geç saat 20:00’de başlayarak en erken saat 06:00’ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemi kapsadığı, ikinci fıkrada ise bazı işlerin niteliğine ve gereğine göre yahut yurdun bazı bölgelerinin özellikleri bakımından, çalışma hayatına dair “gece” başlangıcının daha geriye alınması veya yaz ve kış saatlerinin ayarlanması, yahut gün döneminin başlama ve bitme saatlerinin belirtilmesi suretiyle birinci fıkradaki hükmün uygulama şekillerini tespit etmek yahut bazı gece çalışmalarına herhangi bir oranda fazla ücret ödenmesi usulünü koymak veyahut gece işletmelerinde ekonomik bir zorunluluk bulunmayan işyerlerinde işçilerin gece çalışmalarını yasak etmek üzere yönetmelikler çıkartılabileceği üçüncü fıkrada ise işçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemeyeceği düzenlenmiştir.
Somut olayda, davacının, 17:00-08:00 saatleri arasında çalıştığı günler yönünden, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, bir buçuk saat ara dinlenmesi düşülerek günde 11 saat aşan süre olarak 2,5 saat fazla mesai yaptığı kabul edilmiştir. Yukarıda belirtilen bilgiler ışığında, davacının 7,5 saati aşan çalışması değerlendirilerek fazla mesai alacağının hesaplanması gerekirken, anılan hususlar gözetilmeksizin yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ
1- Gece 7,5 saatten fazla çalışan işçi, haftalık 45 saatten az bile çalışsa, fazla mesai ücretine hak kazanır.
2- Toplam çalışma süresinin yarısından fazlasının gece vardiyasında geçtiği çalışmanın tümü gece çalışması olarak kabul edilir.
3- Gece çalışmasında fazla mesai hesabı; sadece gece çalışılan sürenin 7,5 saati geçen kısmı değil, toplam çalışma süresinin 7,5 saati geçen kısmının hesabı ile bulunur.
4- 24 Saatlik nöbet usulü çalışmalarda; işçinin fiilen en fazla 14 saat çalışabildiği bu sebeple 11 saatlik yasal sınırı aşan 3 saat fazla mesai hesaplanması gerektiği kabul edilir.
Av. Gözde Gökçe
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi
www.okyayevren.com
Selam tekstil firmasında çalışmaktayım sabah 08:00 18:30 arası çalışmaktayım bazen 20:30 kadar mesaiye kalıyorum ama bugün sabah 08:00 kadar çalışmam gerektiğini söylüyorlar ben sabaha kadar calisamayacagimi söyledim çalışacaksın diye zorluyorlar hakkımı aramak icin ne yapmam gerekiyor
Merhaba öncelikle ne yapmak istediğinize karar vermelisiniz. İşverenin kanuna aykırılık teşkil eden emri sebebiyle iş akdinizi haklı olarak fesih edebilirsiniz. Üzgünüm ki mahkeme dışında başka yapabileceğiniz birşey yok.
Petrolde çalışıyorum 24 saat çalışıp 24 saat izinli oluyorum bayram tatili fln yok ful aynı mahkemeye başvursam mesai ücreti alabilirmiyim
Bir kamu kurumunda taşeron işçi statüsünde çalışıyoruz.
Nöbet usulü 16:30 / 8:00 saatleri arasında 3 personel çalışmaktayız. İlk gece A. İkinci gece B. Üçüncü gece C. ve dördüncü gece tekrar A. nöbete gelerek bir haftada bazen 2 bazen 3 gece çalışmaktayız.
Çalıştığımız süre boyunca asıl iş yapıyor olup birimde ikinci bir çalışan personel bulunmamaktadır.
15 saati geçen çalışma ardından 56 saat gibi bir dinlenme süresine sahibiz, fakat çalışılan süre zarfında bir ara dinlenme vaktimiz bulunmamaktadır.
İlave olarak çalışılan süre boyunca görev yerini terkedemediğimiz için yemek ihtiyaçlarımızı sipariş usulü ile dışarıdan karşılamakta ve bunun için ayrı bir ek ödeme almaktayız.
-Gece çalışmasında nöbet yerini terk edemeyen personelin tek çalışması yasal mı?
-Haftalık 45 saati doldurmasa da 15 saati geçen çalışmalarda mesai hak ediyor muyuz?
Yoksa 56 saatlik dinlenme süresi buna engel mi?
-Ara dinlenme süresi olmadığı için yemek ihtiyaçlarımızın kurum tarafından karşılanması gerekir mi?
Yahut yemek ihtiyacı için yemek fişi vb bir ödeme yapmalarını gerektiren bir madde var mıdır?