Fazla çalışma alacağının hesabında hakkaniyet indirimi nedir ve neden yapılır ?
Esasında; İş Kanununda fazla çalışmanın ispatı ile ilgili olarak özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle fazla çalışmanın ispatında ispat yükü genel hükümlere tabidir. Dolayısıyla fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi kural olarak bu iddiasını; fazla çalışma yaptığı gün ve saatleri ispat etmek zorundadır. Fiili bir olgu sözkonusu olduğundan, kural olarak işçi, fazla çalışma yaptığını her türlü delille ispat edebilir, tanık da dinletebilir.
Fazla çalışmanın yazılı belgelere, işveren kayıtlarına veya kesin delile değil, tanık anlatımına dayalı olması durumunda, mahkemece; fazla çalışma yapılan süreler tespit edilirken; işçinin uzun süre her gün fazla çalıştırılmasının hayatın olağan akışına ve insan doğasına uygun düşmeyeceği, yaşam tecrübelerine göre hiç hastalanmadan veya evlenme, ölüm, doğum, özel işleri gibi mazereti çıkmadan yıllarca sürekli çalıştığının kabul edilemeyeceği, işyerindeki üretim faaliyeti ve işçinin üstlendiği işin niteliği dikkate alınmadan sürekli iş gördürüldüğünün varsayılamayacağı, işçinin ara dinlenmesi, hafta tatili, yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde hiç dinlenme hakkını kullanmadan çalıştığının düşünülemeyeceği gözönünde tutularak, belirlenen fazla çalışma süresinden hakkaniyet indirimi yapılması gerekip gerekmediği değerlendirilmelidir.
Fazla çalışmanın yazılı delil ile ispatlanması halinde hakkaniyet indirimi yapılması mümkün değildir
Fakat Fazla çalışma tanıkla ispatlandığında Mahkemece hakkaniyet indirimi yapılacaktır. Peki Mahkemece yapılması gerekli olan hakkaniyet indirimi nedir ? Hesaplanan alacağın %20'si mi %30'u mu yoksa %50'si midir
Yargıtay 9.Hukuk Dairesi'nin 04.11.2015 tarih ve 2014/17790 E ve 2015/31103 K sy kararında bu konu tartışılmıştır. Karara konu olan olaylarda;
Davacı vekili, müvekkilinin iş akdinin fazla mesai ve hafta tatili ücret alacaklarının ödenmemesi nedeniyle haklı sebeple feshedildiğini iddia ederek kıdem tazminatı, fazla mesai, hafta tatili ve yıllık izin ücreti alacaklarının faiziyle tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı vekili, davacının haklı bir neden olmaksızın kendi isteği ile işten ayrıldığını, iddiaları kabul anlamına gelmemek kaydıyla işveren talimatı ya da bilgisi olmadan işçinin kendi başına normal çalışma süresinden fazla yaptığı çalışmalar varsa, bu çalışmaların fazla çalışma sayılmadığının öncelikle açıklanması gerektiğini, davacının yetiştiremediği işler olduğu takdirde işveren talimatı olmadan kendi rızası ile çalışmışsa bu çalışma karşılığında fazla çalışma iddiasında bulunmasının hukuka uygun olmadığını, Yargı kararları uyarınca sözleşme hükümlerindeki fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olduğu yönündeki kuralların yılda 270 saate kadar geçerli olduğunu savunarak davanın reddini talep etmiştir.
Mahkemece, davanın kısmen kabulü ile kıdem tazminatı, fazla çalışma ve yıllık izin ücreti alacaklarının tahsiline, fazla çalışma alacağına %50 oranında hakkaniyet indirimi uygulanmasına hafta tatili ücreti ve fazlaya ilişkin taleplerin reddine, yasal kesintilerin ödeme sırasında dikkate alınmasına karar verilmiştir.
Karar taraflarca temyiz edilmiştir.
Dosyayı inceleyen Yargıtay 9.Hukuk Dairesine göre
Takdiri delil niteliğindeki tanık beyanları ile ispatlanan fazla çalışma ücreti alacağından takdiri indirim yapılması yerinde ise de, mahkemece yapılan % 50 oranında yapılan takdiri indirim hakkın özünü zedeleyecek oranda fazladır. Mahkemece daha makul oranda bir indirim yapılması için hükmün bozulması gerekmiştir.
————-
SONUÇ
1- Fazla mesai alacağı işçi tarafından her türlü delil ile ispatlanabilir
2- Fazla mesai alacağı yazılı belge ile ispatlanmış ise hakkaniyet indirimi yapılmaz.
3- Fazla Mesai alacağı tanık ile ispatlanmış ise, Mahkemece makul bir oranda hakkaniyet indirimi yapılması gerekir.
4- %50 oranında uygulanan hakkaniyet indirimi hakkın özünü zedelediği için makul değildir.
5- Uygulamada mahkemeler %25-30 aralığında indirim yapmaktadır.