Bu yazımızda gece çalışmasında 7,5 saati aşan çalışmaları sebebi ile doğan fazla çalışma ücretlerinin hesabına dair Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 22.06.2020 Tarihli 2016/17904 E ve 2020/6114K sy güncel Yargıtay kararı incelenecektir.
Fazla çalışma hususu, İş Kanunu’nun 41. Ve 63. Maddeleri çerçevesinde ele alınmıştır. İş Kanunu kapsamında ise çalışma süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir. Yasal olarak belirlenen bu süreyi aşan çalışmaların ise fazla çalışma olarak nitelendirileceği de ayrıca hüküm altına alınmıştır.
Ancak bazı durumlarda haftalık 45 saatin aşılmaması halinde dahi gece 7,5 saati veya günlük toplam 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma olduğu kabul edilmiştir. Çünkü İş Kanunu’nun 69. Maddesi kapsamında gece çalışmasının 7,5 saati geçemeyeceği ve bununla birlikte de istisnalar haricinde de gece çalışması yapılamayacağı kararlaştırılmıştır. Fakat, XXX Yönetmeliğinde özel güvenlik, turizm ve sağlık hizmetinin yürütüldüğü işlerde görev yapan işçilerin yazılı onaylarının alınması halinde bunlara 7,5 saatin üzerinde saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabileceği de ayrıca düzenlenmiştir. Bu sebeple Yargıtay tarafından istisnalar dışında gece 7,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmektedir.
(Gece çalışmalarında fazla mesai hesaplamasına ilişkin ayrıntılı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.)
Ancak haftalık 45 saati aşmamak ile birlikte gece çalışması 7,5 saati geçtiği için fazla çalışma yapan çalışanın fazla çalışma ücreti nasıl hesaplanacaktır ? 7,5 saati aşan her saat 1,5 ile mi yoksa 0,5 ile mi çarpılarak hesap bulunacaktır ?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 22.06.2020 Tarihli 2016/17904 E ve 2020/6114K sy kararına konu olan olaylarda;
Davacının İddiaları
Davacı vekili, davacının, davalıya ait iş yerinde güvenlik görevlisi olarak ayakta çalıştığını, bu nedenle müvekkilinin sırtında ağrılar oluştuğunu, 16.05.2014 tarihinde uzun süre ayakta kalması sağlığı açısından sakıncalı olduğu teşhisi konularak heyet raporu aldığını, bu raporu işyerine ibraz eden davacının ihbar süresini de tamamlayarak iş akdini feshettiğini, huzurdaki dava ile de kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, ulusal bayram genel tatil ücreti ve asgari geçim indirimi alacaklarının davalıdan tahsilini istemiştir.
Davalının Savunması
Davalı vekili, davaya konu olayda bel fıtığı ve göz rahatsızlıklarının davacının yaptığı işten kaynaklanmadığını, güvenlik görevlisi olarak çalışan davacının yaptığı işin koşulları sağlığını sakıncaya sokabilecek koşullar olmadığını, işçinin işe devam etmesinin de sağlığı veya yaşayışı için tehlike oluşturmayacağını, bu nedenle davacının iş sözleşmesini feshinin haklı sebebe dayanmadığını savunarak, davanın reddini istemiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararı
İlk derece mahkemesi tarafından, toplanan delillere ve bilirkişi raporuna dayanılarak davacının fazla çalışma talebi kısmen kabul edilmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin Kararı
Yüksek mahkeme inceleme konumuz olan fazla mesai talebine ilişkin olarak ilk derece mahkemesi kararının hatalı olduğunu tespit etmiştir.
Yargıtay’ın tespitine göre; Davacı, davalı işyerinde iki gündüz, iki gece, iki istirahat şeklinde 12’şer saatlik vardiyalarda çalışmaktadır. Bilirkişi fazla mesai hesabı yaparken altı haftalık periyodu dikkate almasına karşın altı haftanın ortalamasından yola çıkarak davacının haftada 7 saat fazla mesai yaptığını kabul ederek hesaplama yapmıştır. Ancak bu isabetli değildir.
Şöyle ki; davacının çalışma sistemine göre başlangıçtaki duruma dönmesi ancak altı hafta çalıştıktan sonra yedinci haftanın başında olmaktadır. Davacının çalışma sisteminde ilk dört hafta haftalık 7,5 saat fazla mesai yaptığı doğrudur.
Ancak 5. ve 6. haftalarda 4 gün çalışmakta olup haftalık 45 saati aşan çalışması yoktur. 5. ve 6. haftalardaki fazla mesai sadece gece çalışmasından kaynaklı ve 6’şar saattir.
Sonuç itibariyle davacının davalı işyerinde 6 haftalık periyotta ilk 4 hafta haftalık 45 saati aşan haftalık 7.5 saat fazla mesaisi ve 5. ve 6. haftalarda ise haftalık 45 saati geçmediği halde sadece gece çalışmasında geçen saatlerden kaynaklı haftalık 6 saat fazla mesaisi mevcuttur. Haftalık 45 saati aşmadığı halde sadece gece çalışmasında geçen saatler kaynaklı 5. ve 6. haftalar için yapılacak fazla mesai hesabı fazla mesainin zamsız kısmı maktu ücret içinde ödendiğinden sadece zamlı ödemesi gereken kısım için yani 0.50 katsayı ile, ilk 4 haftadaki fazla mesai hesabı ise 1.50 katsayı ile olmalıdır. Mahkemece davacının fazla mesaisinin her hafta için 7 saat kabulü ile bütün haftalar için 1.50 katsayı ile hesaplanıp buna göre hüküm altına alınmasının” hatalı olduğuna hükmetmiştir.
Netice itibariyle,
İşçinin gece çalışmasında yapmış olduğu fazla çalışma süresine ilişkin ücret, vardiyalı çalışma düzeni nedeniyle haftalık ortalama çalışma süresinin 45 saati aşmadığı durumlarda, gece çalışmasına ek olarak yapmış olduğu fazla çalışmanın zamsız kısmı haftalık 45 saat esas alınarak maktu ücret içerisinde ödendiğinden, haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşmasa bile gece çalışmasına ek olarak yapılan fazla çalışma ücreti, işçinin saatlik ücretinin 1.50 katıyla çarpılması ile değil; 0.50 katıyla çarpılması ile hesap edilecektir.
Av. Murat Yalçın
Okyay | Evren
Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi
EDİTÖRÜN NOTU
Yargıtay her ne kadar davacının gece çalışması sebebi ile fazla mesai yaptığına hükmetmiş ise de davacının güvenlik görevlisi olduğu dikkate alındığında gece 7,5 saati aşan çalışmasının fazla çalışma olarak değerlendirilmemesi gerekmektedir.
Av. Eren Evren